Ngành công nghiệp hóa chất được đánh giá là công nghiệp nền tảng, chiếm tỷ lệ 2-5% GDP toàn ngành công nghiệp Việt Nam, với tốc độ tăng trưởng 10-11%/ năm.
Hiện diện trong mọi mặt đời sống kinh tế - xã hội
Theo Cục Hóa chất (Bộ Công Thương), hóa chất có mặt trong đa số các lĩnh vực của đời sống xã hội, ngành công nghiệp hóa chất đã tạo ra rất nhiều sản phẩm, đóng vai trò ngày càng quan trọng trong sự phát triển công nghiệp và kinh tế của mỗi quốc gia. Đặc biệt, cuộc sống ngày càng phát triển, càng văn minh thì vai trò, vị trí của ngành công nghiệp hóa chất ngày càng trở nên quan trọng.
.jpg)
Ngành công nghiệp hóa chất tại Việt Nam đã hình thành và phát triển từ những năm 50 của thế kỷ trước. Đặc biệt, từ khi có Luật Hóa chất 2007 đến nay, ngành công nghiệp hóa chất Việt Nam ngày càng phát triển và khẳng định vai trò quan trọng, từng bước hiện đại hóa, làm chủ công nghệ, chủ động sản xuất nguyên liệu, sản phẩm cho ngành sản xuất trong nước, tiến tới xuất khẩu…
Cũng theo Cục Hoá chất, ngành hóa chất Việt Nam được biết đến với 10 phân ngành, bao gồm: Phân bón; hóa chất bảo vệ thực vật; hóa dược; hóa dầu; hóa chất cơ bản; các sản phẩm cao su; sản phẩm điện hóa; chất tẩy rửa; sơn và mực in; khí công nghiệp.
Trong đó, phân ngành hóa dầu với những sản phẩm cho nhiều ngành công nghiệp phát triển như các loại nhựa PE, PP, PVC, PS… cho ngành công nghiệp nhựa, bao bì và các loại sợi tổng hợp như PET, PA cho công nghiệp dệt, nguyên liệu LAB cho sản xuất bột giặt.
Phân ngành hóa chất cơ bản là nguyên liệu chủ yếu cho nhiều lĩnh vực sản xuất, thúc đẩy nhiều lĩnh vực sản xuất khác như phân bón, giấy, nhựa, kính thủy tinh, chế biến quặng, luyện kim, hóa dầu, thuộc da, dệt nhuộm, ắc quy, xà phòng và chất tẩy rửa, hóa chất xử lý nước, thực phẩm, dược phẩm, thuốc bảo vệ thực vật, phụ gia bột màu và sơn, phụ gia bê tông...
Phân ngành điện hóa bao gồm sản xuất pin và ắc quy hóa học; phân ngành khí công nghiệp, khí hiếm, khí đặc biệt O2, N2, CO2… sử dụng trong công nghiệp hàn cắt kim loại, công nghiệp đóng và sửa chữa tàu biển, công nghiệp chế biến thực phẩm đông lạnh, công nghiệp dược, công nghiệp điện tử, công nghiệp luyện thép, làm sạch đường ống dẫn khí… và một số ngành công nghệ ứng dụng như lưu hóa cao su, tôi thép đặc chủng, sản xuất kính, phân bón…
Trong khi phân ngành các sản phẩm cao su sản xuất săm lốp xe cao su, cao su kỹ thuật, đặc chủng; phân ngành hóa mỹ phẩm sản xuất xà phòng, chất tẩy rửa, vệ sinh, mỹ phẩm…; phân ngành sơn công nghiệp không chỉ góp phần làm đẹp mà còn có tác dụng bảo vệ tăng tuổi thọ sản phẩm và các công trình. Các ngành công nghiệp, xây dựng cơ sở hạ tầng và bất động sản cũng trở nên đa dạng và có điều kiện để phát triển nên nhu cầu về sơn ngày càng tăng và đa dạng...
Công nghiệp hóa chất hiện tỷ lệ 2-5% GDP toàn ngành công nghiệp với tốc độ tăng trưởng 10-11%/ năm. Lực lượng lao động trong ngành hóa chất chiếm 2,7 triệu người, chiếm 10% lực lượng lao động của toàn ngành công nghiệp. Năng suất lao động của ngành công nghiệp hóa chất chiếm 1,36 lần năng suất lao động trung bình của toàn ngành công nghiệp.
Không chỉ là một trong những ngành công nền tảng, phát triển ngành công nghiệp hóa chất là một trong những nhiệm vụ, giải pháp trọng tâm để đẩy mạnh phát triển kinh tế - xã hội đất nước. Với vai trò quan trọng đó, ông Phạm Huy Nam Sơn, Phó Cục trưởng Cục Hoá chất từng nhận định: Nếu không có ngành công nghiệp hóa chất thì sẽ chẳng có ngành công nghiệp nào cả.
.jpg)
Hướng đến phát triển bền vững ngành công nghiệp
Hiện Việt Nam có khoảng 2.000 doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực hóa chất, phân bổ cho 10 phân ngành và khắp 3 miền Bắc - Trung - Nam. Việt Nam đã bước đầu hình thành ngành công nghiệp hóa chất có cơ cấu tương đối hoàn chỉnh, bao gồm các lĩnh vực sản xuất chủ yếu như phân bón: Phân đạm, phân lân, DAP, NPK; hóa chất cơ bản như H2SO4, xút, HCl; sản phẩm hóa dầu như xơ sợi, nhựa PS, PP; sản phẩm cao su, hóa chất tiêu dùng…
Trong đó, các dự án mới trong lĩnh vực hóa chất, đặc biệt là các dự án hóa dầu, hóa dược, hóa chất cơ bản góp phần khiến cho chủng loại sản phẩm hóa chất trong nước sản xuất đa dạng hơn. Tuy nhiên, những sản phẩm công nghệ cao trong nước vẫn chưa sản xuất được, nguyên liệu đầu vào còn phụ thuộc nhiều vào nhập khẩu.
Cụ thể, với ngành phân bón, trừ phân bón Kali và SA phải nhập khẩu do trong nước không có lợi thế về nguyên liệu, ngành phân bón Việt Nam đã cung cấp đủ cho các nhu cầu nội địa hầu hết các loại phân bón. Các sản phẩm phân lân chế biến và NPK đã xuất khẩu một phần. Riêng phân đạm hiện nay đang dư cung khoảng 500.000 tấn/năm. Ngành thuốc bảo vệ thực vật đã cơ bản đáp ứng nhu cầu trong nước, tuy nhiên, hầu hết là các cơ sở gia công, pha chế; nguyên liệu để sản xuất thuốc bảo vệ thực vật phải nhập khẩu đến 90%.
Thống kê của Cục Hóa chất cũng cho thấy, giai đoạn từ năm 2015 đến nay, cán cân thương mại hóa chất luôn âm, điều này phản ánh đúng thực tiễn là nhu cầu sử dụng hóa chất của Việt Nam tăng nhanh để phục vụ sản xuất, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế trong khi nội lực sản xuất chưa bắt kịp nhu cầu.
Điều đó cũng phản ánh sự phát triển của công nghiệp hóa chất trong nước và vai trò của công nghiệp hóa chất sẽ ngày càng quan trọng hơn để thúc đẩy tăng trưởng của ngành, tăng cường xuất khẩu các sản phẩm có giá trị kinh tế…
Với nền chính trị ổn định, kinh tế tăng trưởng khá tốt, đã có tích lũy, công nghiệp hoá chất duy trì được tốc độ tăng trưởng ở mức khá qua các năm; năng suất lao động cao 1,36 lần năng suất lao động trung bình của toàn ngành công nghiệp do có mức độ tự động hoá khá cao. Bên cạnh đó, nền kinh tế Việt Nam có độ mở lớn, tham gia sâu rộng vào các hiệp định và tổ chức kinh tế… đã mở ra những cơ hội để ngành công nghiệp hóa chất Việt Nam phát triển.
Song theo nhận định các chuyên gia, ngành hóa chất của Việt Nam thời gian qua vẫn phát triển dưới tiềm năng. Nguyên nhân là bởi khoa học công nghệ chưa cao, chưa có công nghệ nguồn, thiếu vốn, các nhà máy hiện đại với công nghệ cao, hiện đại đòi hỏi chi phí rất lớn mà tư nhân khó có thể đầu tư; trình độ quản lý, cơ chế chính sách… và một số bất cập, tiêu cực chưa được giải quyết triệt để.
Để đẩy mạnh phát triển ngành công nghiệp hóa chất theo hướng bền vững, thân thiện hơn với môi trường, tại Nghị quyết số 124/NQ-CP ngày 3/9/2020, Chính phủ đã giao Bộ Công Thương chủ trì xây dựng Chiến lược phát triển ngành công nghiệp hóa chất Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến 2040. Chiến lược đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt tại Quyết định số 726/QĐ-TTg ngày 16/6/2022.
Chiến lược phát triển ngành công nghiệp hóa chất Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn 2040 đã đưa ra định hướng, phát triển công nghiệp hóa chất Việt Nam theo hướng là một ngành công nghiệp nền tảng quan trọng, hiện đại với cơ cấu ngành tương đối hoàn chỉnh.
Đến năm 2040, công nghiệp hóa chất Việt Nam được phát triển với đa số các phân ngành có công nghệ tiên tiến, chất lượng sản phẩm đạt tiêu chuẩn quốc tế, tham gia sâu vào chuỗi giá trị toàn cần, sử dụng năng lượng tiết kiệm, hiệu quả, cạnh tranh bình đẳng trong hội nhập quốc tế; đội ngũ lao động chuyên nghiệp, có kỷ luật và năng suất cao; bước đầu chủ động trong các khâu nghiên cứu, thiết kế, chế tạo, làm chủ công nghệ sản xuất một số sản phẩm chất lượng cao; phát huy nội lực, góp phần vào phát triển một nền kinh tế Việt Nam độc lập, tự chủ.
Dự kiến, công nghiệp hóa chất Việt Nam phấn đấu tốc độ tăng trưởng công nghiệp ngành hóa chất đạt bình quân từ 10-11%/năm và tỷ trọng ngành công nghiệp hóa chất so với toàn ngành công nghiệp đạt khoảng 4-5% vào năm 2030; giai đoạn đến năm 2040, tốc độ tăng trưởng công nghiệp ngành hóa chất đạt bình quân từ 7-8%/năm và tỷ trọng ngành công nghiệp hóa chất so với toàn ngành công nghiệp duy trì khoảng 4-5%.
Cụ thể, đến năm 2040, đáp ứng được một phần nhu cầu trong nước các sản phẩm hóa chất cơ bản hữu cơ, sơn đặc chủng, pin - ắc quy công nghệ cao; nâng khả năng đáp ứng nhu cầu trong nước bình quân của các sản phẩm hóa dầu lên 60%, hoạt chất bảo vệ thực vật lên 50%, hóa chất cơ bản lên 80%, cao su kỹ thuật lên 50%, ắc quy lên 80%; phấn đấu nhịp độ tăng trưởng xuất khẩu bình quân 9-11%/năm trong thời kỳ 2021-2030, giai đoạn 2030 - 2040 tăng trưởng bình quân 7,5-9%/năm.
Cùng với đó, để phát triển ngành công nghiệp hoá chất, Bộ Công Thương đã xây dựng Luật Hoá chất (sửa đổi), luật bám sát 4 chính sách lớn, bao gồm: Phát triển bền vững ngành công nghiệp hóa chất thành ngành công nghiệp nền tảng, hiện đại; quản lý hóa chất đồng bộ trong toàn bộ vòng đời; quản lý hóa chất nguy hiểm trong sản phẩm; nâng cao hiệu quả đảm bảo an toàn hóa chất.
Luật Hoá chất (sửa đổi) đã được Quốc hội thông qua vào ngày 14/6, theo các chuyên gia, với những nội dung đổi mới, luật sẽ tháo gỡ được những “nút thắt” trong phát triển ngành công nghiệp hoá chất, tạo không gian thuận lợi để ngành công nghiệp hoá chất phát triển và đóng góp tích cực vào tăng trưởng kinh tế - xã hội, hỗ trợ mục tiêu tăng trưởng 2 con số giai đoạn 2026-2030.
Nguồn: Báo Công Thương
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.png)
.jpg)
